Jaskra jest uznawana za jedną z głównych przyczyn nieodwracalnej utraty wzroku na całym świecie. Choroba ta dotyka miliony ludzi bez względu na wiek czy pochodzenie, a niezwykle ważne znaczenie w walce z tą chorobą odgrywa wczesna diagnoza.

Wczesne wykrycie jaskry umożliwia podjęcie leczenia, które spowalnia jaskrę lub zatrzymuje postęp choroby. W diagnostyce warto skorzystać z urządzeń do precyzyjnego obrazowania struktur oka, zwiększających szanse na rozpoznanie choroby w jej wczesnym stadium.

Spis treści:

• Co to jest jaskra? — informacja dla pacjentów
• Objawy jaskry
• Badania na jaskrę
• Zaćma a jaskra
• Do czego prowadzi zbyt późno zdiagnozowana jaskra?
• Przełom w diagnostyce — tomografia optyczna SOCT
• Przyszłość diagnostyki jaskry
• Podsumowanie

Co to jest jaskra? — informacja dla pacjentów

Jaskra stopniowo prowadzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Choroba związana jest z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, choć zdarzają się przypadki jaskry u osób z ciśnieniem normalnym. Jaskra może być podzielona na kilka rodzajów, z których najczęstsze to jaskra otwartego kąta (najbardziej powszechna) i jaskra zamkniętego kąta. Głównymi przyczynami jaskry są czynniki genetyczne, wiek, wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe, cienka rogówka oraz historia choroby w rodzinie.

Objawy jaskry

Objawy jaskry często rozwijają się powoli i mogą nie być zauważalne przez pacjenta do późnego stadium choroby. A to sprawia, że ogromne znaczenie dla wczesnego jej wykrycia mają regularne badania okulistyczne.

Jaskra często nazywana jest „cichym złodziejem wzroku” ze względu na brak wyraźnych objawów w początkowych stadiach choroby. Jednak w miarę jej postępu mogą pojawić się pewne nietypowe objawy, które nie zawsze są bezpośrednio kojarzone z jaskrą. Jest to między innymi: pogorszenie ostrości wzroku w słabym oświetleniu, bóle głowy i oczu, zmęczenie oczu czy zaburzenia widzenia barwnego.

Należy pamiętać, że wiele z tych objawów jaskry może być również związanych z innymi schorzeniami oczu lub ogólnoustrojowymi. Dlatego, jeśli wystąpią jakiekolwiek nietypowe objawy, ważne jest, aby skonsultować się z okulistą, który może przeprowadzić dokładną diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie.

Badania na jaskrę

Do tradycyjnych metod diagnozy jaskry należą: pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, badanie pola widzenia, ocena tarczy nerwu wzrokowego oraz gonioskopia służąca do oceny kąta przesączania. Wczesne wykrycie i leczenie jaskry mogą ograniczyć ryzyko utraty wzroku. Stąd też apele lekarzy do osób znajdujących się w grupie ryzyka, aby regularnie zgłaszali się na badania okulistyczne, zwłaszcza że są one obecnie komfortowe i szybkie.

Zaćma a jaskra

Jaskra i zaćma to dwie różne choroby oka, które wpływają na jakość widzenia. Mają jednak różne przyczyny i objawy.

• Zaćma charakteryzuje się stopniowym zmętnieniem soczewki oka, co prowadzi do pogorszenia ostrości wzroku, problemów z widzeniem w nocy i widzeniem barw. Leczenie zaćmy polega głównie na operacji, podczas której zmętniałą soczewkę zastępuje się sztucznym implantem.
• Pierwsze objawy jaskry często są trudne do zauważenia, ponieważ rozwija się ona stopniowo, prowadząc do uszkodzenia nerwu wzrokowego i w konsekwencji do utraty pola widzenia. Leczenie jaskry ma na celu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Stosuje się krople do oczu, leczenie laserowe lub operację na jaskrę, mającą na celu poprawę odpływu płynu wodnistego z oka. Jaskra wtórna to rodzaj jaskry, który może rozwinąć się w wyniku innych chorób oka, urazów lub jako skutek uboczny pewnych leków. W przeciwieństwie do zaćmy, jaskra bez odpowiedniego leczenia może prowadzić do trwałej utraty wzroku.

Chociaż zaćma i jaskra dotyczą różnych części oka i mają inne podłoże, obie choroby mogą współistnieć u tych samych pacjentów, szczególnie w starszym wieku. Dlatego tak ważne jest regularne badanie wzroku, które może pomóc we wczesnym ich rozpoznaniu.

Jak kiedyś diagnozowało się jaskrę? Jakich urządzeń używali okuliści?

Diagnoza jaskry w przeszłości opierała się głównie na takich metodach jak:

• Pomiar Ciśnienia Wewnątrzgałkowego (IOP) przy pomocy tonometru Schiotza. Urządzenie to wymagało bezpośredniego kontaktu ze znieczulonym okiem pacjenta. Był to przyrząd, który mierzył ciśnienie poprzez aplikację określonego ciężaru na rogówkę i obserwację stopnia jej zapadnięcia.
• Oftalmoskopia — badanie dna oka za pomocą oftalmoskopu bezpośredniego pozwalało na ocenę stanu tarczy nerwu wzrokowego. Lekarze szukali oznak uszkodzenia nerwu.
• Używając gonioskopu, okuliści są w stanie ocenić kąt przesączania w oku pacjenta. Metoda ta pozwala rozróżnić jaskrę zamkniętego kąta od otwartego kąta.
• Do oceny pola widzenia stosowano manualne perymetry, przy których pacjent zgłaszał widzenie światła w różnych punktach badanego pola. Choć metoda była czasochłonna i podatna na błędy, pozwalała na wykrycie ubytków w polu widzenia, co jest charakterystyczne dla jaskry.

Wiele tych metod wciąż jest używanych w gabinetach okulistycznych, optometrycznych i salonach optycznych, jednak lekarze rozszerzają diagnostykę także o tomografy optyczne OCT (Optyczna Koherentna Tomografia) albo zaawansowane perymetry komputerowe, ponieważ zapewniają one dokładniejsze i mniej inwazyjne metody diagnozowania jaskry.

Do czego prowadzi zbyt późno zdiagnozowana jaskra?

Zbyt późno zdiagnozowana jaskra prowadzi do poważnych, nieodwracalnych konsekwencji dla wzroku, a w najgorszym przypadku nawet do całkowitej ślepoty. Jaskra jest chorobą postępującą, która atakuje nerw wzrokowy, odpowiedzialny za przesyłanie obrazów z siatkówki do mózgu. Bez odpowiedniego leczenia uszkodzenie nerwu wzrokowego narasta, co prowadzi do stopniowej utraty pola widzenia, początkowo na obrzeżach (tzw. widzenie tunelowe), by ostatecznie zakończyć się całkowitą utratą wzroku.

Wczesne stadia jaskry często nie dają wyraźnych objawów, dlatego wiele osób nie zdaje sobie sprawy z rozwijającej się choroby do czasu, aż pojawiają się pierwsze znaczące ubytki w polu widzenia. Na tym etapie część uszkodzeń jest już nieodwracalna.

Opóźnienie w diagnozie i leczeniu jaskry może także prowadzić do znacznych trudności w codziennym życiu: ogranicza zdolność czytania, prowadzenia pojazdów, poruszania się w nieznanych miejscach, a to w konsekwencji obniża jakość życia pacjenta. Zaawansowana jaskra oznacza też znaczne koszty leczenia i adaptacji do nowych warunków życia, co stanowi dodatkowe obciążenie dla pacjenta i jego rodziny.

Przełom w diagnostyce — tomografia optyczna SOCT

Spektralna Optyczna Koherentna Tomografia pozwala na nieinwazyjne, trójwymiarowe obrazowanie struktur oka z niezwykłą dokładnością, tym samym wykrywa wczesne zmiany związane z rozwojem jaskry. W porównaniu z tradycyjnymi metodami, takimi jak pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego czy badania pola widzenia, SOCT umożliwia precyzyjne zobrazowanie nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych siatkówki, co pomaga w identyfikacji nawet subtelnego pogorszenia stanu wzroku.

Przykłady zastosowania SOCT obejmują wykrywanie zmian w kształcie i wielkości tarczy nerwu wzrokowego, które mogą wskazywać na rozwijającą się jaskrę, jeszcze zanim dojdzie do widocznych ubytków w polu widzenia.

Przyszłość diagnostyki jaskry

Rozwój technologii OCT oznacza jeszcze większą precyzję i możliwość wykrywania choroby na jej najwcześniejszych etapach. Przyszłe ulepszenia mogą obejmować jeszcze szybsze skanowanie, lepszą rozdzielczość obrazu oraz integrację ze sztuczną inteligencją do automatycznej analizy danych, co może znacząco przyspieszyć i usprawnić proces diagnozy. Jednak już teraz warto wykorzystać możliwości, jakie dają dostępne urządzenia OCT.

Aby zwiększyć świadomość pacjentów i zachęcić ich do regularnych badań w kierunku jaskry, ważne jest prowadzenie kampanii edukacyjnych oraz informacyjnych, które podkreślają znaczenie wczesnej diagnozy i możliwości, jakie oferuje nowoczesna technologia.

Podsumowanie

Metoda diagnostyczna oparta na urządzeniach, które produkujemy i dostarczamy do gabinetów okulistycznych, optometrycznych i salonów optycznych, przewyższają precyzją i funkcjami tradycyjne metody diagnozowania jaskry. Umożliwiają pomiary ciśnienia wewnątrzgałkowego czy badania pola widzenia komfortowo i szybko, czym zyskują zaufanie pacjentów i mobilizują ich do regularnego zgłaszania się do gabinetu.

Rozwój technologii SOCT i jej zastosowanie w praktyce okulistycznej otwiera nowe możliwości dla lepszego zrozumienia mechanizmów powstawania jaskry oraz opracowywania nowych strategii leczenia. W przyszłości możemy spodziewać się dalszych ulepszeń w technologii SOCT, w tym bardziej zaawansowanych algorytmów analizy danych, co pozwoli na jeszcze dokładniejszą diagnozę i monitorowanie tej choroby.

Dla pacjentów wczesna diagnoza jaskry za pomocą SOCT oznacza większe szanse na skuteczne zatrzymanie postępu choroby i zachowanie wzroku. Ważne jest, aby pacjenci byli świadomi dostępności tej metody badania i korzystali z niej, szczególnie ci, którzy znajdują się w grupie ryzyka. Tym samym też zachęcamy okulistów i optometrystów do włączania tomografii SOCT do standardowych procedur diagnostycznych w swoich gabinetach. To nie tylko podniesie jakość opieki nad pacjentami, ale również zwiększy zaufanie do oferowanych usług medycznych.